استضعاف و انواع آن
ضعف و ناتوانى در بدن، روح و فكر و در صحنههاى مختلف زندگى بشر خود را نشان مىدهد. از اين رو، استضعاف نيز پهنه وسيعى دارد و كسانى كه به ضعف كشيده مىشوند و نيرو و توانشان ربوده مىشود، داراى گروههايى گوناگونند: بر برخى ضعف مادى و اقتصادى تحميل مىشود، از گروهى قدرت و قوت سياسى گرفته مىشود و برخى ديگر به استضعاف فكرى دچار مىگردند.
از سوى ديگر، همه مستضعفان، از نظر فكرى و بينش اجتماعى در يك سطح نيستند: برخى در حدى بالا از آگاهى قرار دارند و برخى نادانند. همچنين، مستضعفان از نظر ايمان و عقيده نيز متفاوتند: گروهى مؤمن و گروهى ديگر كافرند. اينك انواع استضعاف را بر اساس آيات قرآن مورد مطالعه قرار مىدهيم.
1- استضعاف فكرى
كسانى كه از توان تفكر و شناختن بى بهرهاند و يا در اثر تبليغات گسترده دشمن نيروى تفكر و امكان تحقيق از آنان گرفته شده است و توان جسمى و مادى براى هجرت و تحقيق ندارند و يا در غفلت كامل به سر مىبرند. اينان «جاهل قاصر» ناميده مىشوند و مستضعفان فكرى اند. قرآن درباره آنان مىفرمايد:
«... الا المستضعفين من الرجال و النساء و الولدان لا يستطيعون حيلة و لا يهتدون سبيلا»(استكبار و استضعاف در قرآن، ص: 31)... مگر آن گروه از مردان و زنان و كودكان مستضعف كه به راستى توان گريز و چارهاى نداشته و راهى براى نجات خود [از دار كفر] نيافتهاند.
مستضعف فكرى مانند كسى كه در منطقهاى به سر مىبرد كه به دليل نبودن عالم دينى، راهى به معارف دينى ندارد يا كسى كه در سرزمينى است كه به واسطه حاكميت مطلق ظلم و كفر، توان شناخت حق و عمل به وظايف خود را ندارد و از توانايى و تحقيق در اثر ضعف فكرى يا جسمى يا فقر مادى بى بهره است و يا كسى كه از نظر فكرى و روحى در وضعى قرار دارد كه نتوانسته است حق را تشخيص دهد، ولى در يافتن حق نيز استكبار و عناد از خويش نشان نمىدهد. در مورد استضعاف فكرى چند نكته قابل تذكر است:
اول- استضعاف فكرى بر اثر دو گونه عوامل است:الف- عوامل بيرونى، كه مانع رسيدن حق به مردم مىشود؛ مثل اين كه مردمى دور از تمدن و فرهنگ زندگى كنند و اصلا علوم و معارف بشرى به گوش آنان نرسد يا قدرتهاى سلطهگر و جبار با تحريف حقايق و سانسور، از رسيدن معارف نجاتبخش به مردم جلوگيرى كنند و آنان را در بى خبرى نگه دارند.
ب- عوامل درونى، كه قدرت تشخيص حق از باطل را از افراد مىگيرد و به واسطه اين ناتوانى، توان فهم و درك از آنان گرفته مىشود؛ مانند افراد ابله. حضرت على (ع) در روايتى به اين دو عامل اشاره كرده و فرموده است:
«لا يقع اسم الاستضعاف على من بلغته الحجة فسمعتها اذنه و وعاها قلبه» «2»
به كسى كه حجت و برهان به او رسيده و با گوش شنيده و با عقل درك نموده، مستضعف نمىتوان گفت.
دوم- استضعاف فكرى، زمينه ساز پديد آمدن ابعاد ديگر استضعاف است.
مستضعفان فكرى، چون توان تشخيص حق و درك صحيح و اقعيات را ندارند، زمينه
______________________________
(1)- نساء (4)، آيه 98.
(2)- نهج البلاغه، خطبه 189.
استكبار و استضعاف در قرآن، ص: 32
پيروى از ديگران در آنان، بسيار است و به راحتى مورد سوء استفادههاى مادى قرار مىگيرند و به واسطه ضعف فكر و انديشه نمىتوانند از حق خود دفاع كنند. در روايتى، سليمان بن خالد از امام باقر (ع) مىپرسد كه مستضعفان چه كسانى هستند؟ حضرت مىفرمايد:
ابلهان و پيشخدمت هايى كه چون بدانان مىگويى: «نماز بخوان!» مىخوانند و جز آنچه تو مىگويى، نمىفهمند و سالخوردگان و اطفال صغير، مستضعفند. ولى مردان گردن افراشته و توانمندى كه مىتوانند با دشمن جدال كنند و خود خريد و فروش مىكنند و نمىتوان آنان را مغبون ساخت، مستضعف نيستند. «1»
پس، با استضعاف فكرى نمىتوان از حق خود در برابر دشمن دفاع كرد (/ استضعاف سياسى) و در مسائل مالى ثروت انسان ربوده مىشود و با فريب، اموالش به غارت مىرود (/ استضعاف اقتصادى).
سوم- استضعاف فكرى داراى مراحل مختلفى است:
همان گونه كه توان فكرى افراد در يك سطح نيست، ضعف و ناتوانى فكرى نيز داراى درجات و مراحل مختلفى است. از اين رو، مستضعفان فكرى در مراتب گوناگونى قرار دارند:
اول- افرادى كه هيچ گونه قدرت فكرى ندارند. از اين رو، به طور كلى تكليفى ندارند.
اين گروه، در رديف ديوانگان و كودكانند، در روايتى از امام باقر (ع) كلمه «مستضعفين» در آيه 98 سوره نساء چنين تفسير شده است:
كسانى كه نه توان كفر دارند تا كافر شوند و نه راه ايمان را يافتهاند تا مؤمن گردند و هر كس از مردان و زنان كه در عقل، چون كودكان باشند، قلم تكليف از آنان برداشته شده است. «2»
دوم- افرادى كه حقايق ساده و روشن را درك مىكنند، ولى از درك مسائل دقيق و معارف عميق عاجزند.
اين گروه، در محدوده توان عقلى خود تكليف دارند و در همان محدوده ثواب و
______________________________
(1)- بحارالانوار، ج 72، ص 162.
(2)- همان، ص 159.
استكبار و استضعاف در قرآن، ص: 33
عقاب خواهند داشت و فراتر از آن وظيفهاى ندارند. امام باقر (ع) در پاسخ به سؤال اسماعيل جعفى كه پرسيد: «مستضعفان كيانند؟» فرمود:
زنان و فرزندان شما ... آيا ام ايمن را ديدهاى؟ من گواهى مىدهم كه او اهل بهشت است، در حالى كه آنچه را تو شناخته و پذيرفتهاى، او نمىشناخت. «1»
رابطه استضعاف فكرى و كفر
استكبار سردمداران، با تحقير تودههاى محروم جامعه همراه است و اين تحقير، به مرور زمان باعث مىشود كه در بسيارى از مستضعفان زمينههاى كوچك ديدن خود و بزرگ ديدن مستكبران فراهم شود، البته، نتيجه اين احساس حقارت و خود كوچكبينى، بروز روحيه تسليم، دنبالهروى و اطاعت بى چون و چرا از مستكبران است.
اين گروه از مستضعفان به جاى استفاده از توانايىهاى فطرى خود در برابر استكبار، همه چيز خود را تسليم زورمداران و قلدران مىكنند؛ چنان كه تفكر، انتخاب و تصميم را حق آنان مىدانند و مىپذيرند كه بايد تسليم شوند و با اين كه توان فكرى دارند و مىتوانند حق را بشناسند، به سلطه مستكبران تن مىدهند و خود باختهاند و اين خودباختگى و پيروى كوركورانه، به مقاومت در برابر دعوت انبيا و سرانجام، كفر و در نتيجه، عذاب الهى مىانجامد.
استادم می گفت یکی از بدی های فروردین اینکه
رشد معنوی انسان رو به طرز عجیبی میاره پایین
#پرخوری --- #پرخوابی --- #پر حرفی
که هر کدوم از اینها سم هایی رو وارد بدن میکنن که درمانش سختی داره
واثراتش رو بعد از یه مدت نشون میده
و میبینی که نمیتونی مثل قبل علم فرا بگیری ، قلبت سنگین و قسی شده
نمیکشی ،نمی فهمی...
پس خیلی باید در این ایام مواظب خودت باشی
این سه مورد برای رشد معنوی طلبه ها خیلی لازم م مهمه
یعنی ---» کم خوری ، کم خوابی ، کم حرفی
انشاالله که همه در این راه موفق و موید باشید...
به‌مناسبت روز درختکاری و هفته منابع طبیعی، رهبر معظم انقلاب اسلامی دو اصله نهال میوه غرس کردند.
دیدگاه ایشان درسال 1396 : با اشاره به اهمیت و برکات گیاهان، جنگلها و مراتع در حفظ هوا و آب، زیبا و تماشایی کردن فضای زندگی و تولید محصولات مفید برای بشر، خطاب به مسئولان تأکید کردند: مسئولان باید مانع از بین رفتن درختان موجود در شهرها شوند.-به جدی گرفتن مسئله آبخیزداری در خصوص کاشت درخت و فضای سبز توصیه کردند و گفتند: اجرای این سیاست می‌تواند از عواملی باشد که مانع بروز ریزگردها و سیلاب‌ها شود.
1395: مسئله‌ی فضای سبز و درخت و سبزه و مراتع و جنگلها و پوشش گیاهی زمین، در کشور ما خیلی مهم است. [و] در کشور ما، از بعضی از کشورهای دیگر هم مهمتر است؛ زیرا کشور ما، یک کشوری است که دارای کویر است و کم‌آب است و تنوّعهای اقلیمی در آن جوری است که ما زیاد احتیاج داریم به اینکه پوشش گیاهی‌مان را حفظ کنیم. مسئولینی که کار جنگلها مربوط به آنها است یا کار مراتع مربوط به آنها است یا کار زمینهای کشاورزی مربوط به آنها است، باید خیلی کار خودشان را اهمّیّت بدهند و برای حفظ این ثروت عظیم ملّی و موهبت الهی که در اختیار مردم است و در این کشور است، کار کنند.و موهبت الهی است، باید اینها را قدر دانست، نگذارند [از بین برود]؛ آن‌طوری که به من گزارش دادند، شنیدم جنگلهای ایران -بخصوص جنگلهای شمال- جزو کمیاب‌ترین نوع جنگلهای دنیا است؛ امروز در بسیاری از کشورهای دنیا که جنگل دارند، جنگل از این نوعی -که ما در شمال از آن برخوردار هستیم- وجود ندارد؛ خب، اینها را باید حفظ کرد، اینها خیلی با ارزش است. یک عدّه سوداگر و دنبال سود مادّی، فکر منافع ملّی را نمیکنند، به جان این مراتع یا جنگلها یا بقیّه‌ی ثروتهای طبیعیِ این‌چنینی می‌افتند و [فقط] سود خودشان را در نظر میگیرند.
1394 : روز درختکاری برای کشور یک روز با برکتی است؛ برای اینکه گیاه و درخت، مایه‌ی برکت زندگی بشر است؛ منتها ما باید قدر اینها را بدانیم؛ اینکه مثلاً بنده یک نهال اینجا غرس کنم و مثلاً چند هزار نهال غرس بشود، [امّا] از آن طرف به جنگلهای ما تهاجم بشود یا به باغهای قدیمی ما تهاجم بشود، این خلاف مصلحت است. من می‌شنوم گاهی اوقات که این گونه‌های قدیمی بومی اصیل ایرانی که در جنگلهای ما بوده، بتدریج دارد کم میشود؛ بیم این هست که بعضی از این گونه‌های اصیل ایرانی جنگلهای ما اصلاً از بین بروند؛ لذاست که بایست حفاظت کرد، حراست کرد.
خب اینکه مردم عادت کنند درخت بکارند این کار خیلی خوبی است امّا هم مردم و هم مسئولین عادت کنند که این فضای سبز را -بخصوص جنگلها را، بخصوص مراتع را- ان‌شاءالله حفظ کنند؛ اینها جزو وظایف ما است. البتّه حرف میزنند آقایان و غیر آقایان، صحبت زیاد میکنند، منتها حرفِ تنها کافی نیست، عمل لازم است و به جای زیاد گفتن باید زیاد عمل کرد.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای:«اینجور نیست که مرد در خانواده وظیفه و مسئولیت و نقشی نداشته باشد. مردهای بیخیال، مردهای بی‌عاطفه، مردهای عیاش، مردهای قدرنشناس زحمات زن خانه، اینها به محیط خانه لطمه میزنند. مرد باید قدردان باشد». ۱۳۹۰/۱۰/۱۴
ما در دوران مبارزه و بعد از دوران مبارزه، دوران پیروزی انقلاب، آزمایش کردیم؛ مردانی که همسران همراه داشتند، هم در مبارزه توانستند پایدار بمانند، هم بعد از انقلاب توانستند خط درست را ادامه بدهند. البته عکسش هم بود. من گاهی به این دخترها و پسرهائی که میآمدند خطبه‌ی عقدشان را میخواندم - آن وقتهائی که میخواندم؛ حالا که توفیق ندارم - میگفتم خیلی از خانمها هستند که شوهرهاشان را اهل بهشت میکنند؛ خیلی خانمها هم هستند که شوهرانشان را اهل جهنم میکنند؛ دست آنهاست. البته مردها هم عیناً همین نقش را دارند. در باب خانواده، نقش مردها را هم بایستی نادیده نگرفت. بنابراین نقش همسری، یک نقش بسیار مهمی است. بعد هم نقش مادری است؛
ذهنم درگیر است آشفته ام
چند ماهی بیشتر نیست که جابه جا شده ایم
وای به یک چشم به هم زدن زمستانِ از نیمه گذشته هم به پایان میرسد
خانه تکانی را چه کنم چندین چیز را باید کلا عوض کنم از مد افتاده اند چاره ای نیست که همسرم را راضی کنم به این کار ،و از همه مهمتر جلوی فامیل خجالت نکشم.
هنوز داشتم با خودم حرف میزدم و کلنجار میرفتم که انگار صدایی آشنا بهم گفت :
فاطمه جان درست گفتی ،زمان خیلی کم است
باید عجله کنی و خانه دل را بتکانی ، همه زشتی ها را باید دور بریزی و حسابی غبار روبی کنی، و به جای آن تیرگی ها ، نیکی ها را بنشانی ،چاره ای نیست که خدا را راضی کنی تا بگذرد از..... و جلوی امام زمانت هم شرمنده و خجل نگردی....
بسم الله الرحمن الرحیم
زیباترین و تاثیرگذارترین کتابی که تاکنون خوانده اید چه بوده؟
رمان رویای نیمه شب و نامیرا ، کتاب توحید و روش بندگی آیت الله جوادی آملی رو تا حدودی مطالعه کردم بسیار زیباست و تاثیر گذار و ....
توصیف و معرفی آخرین کتابی که در این هفته خوانده اید؟
کتاب غذا و تغذیه در آموزه های دینی(انواع خوردنی ها را با خواص آن و روایات و آیات در آن زمینه مورد بررسی قرار داده بود)
کتاب زمزم ولایت (بیانات امام خامنه ای را در زمینه بسیج و جوانان و.. جمع آوری کرده است.)
چه توصیه هایی برای کتابخوانی دارید؟
کتابخوانی را جزء برنامه های روزانه ی خود قرار دهیم ولو ده دقیقه در روز ، زیاد شدن علم پشیمانی در پی نخواهد داشت.
ضرورت کتابخوانی از منظر بزرگان
حضرت علی (علیه السلام): علم و ادب ارزش وجود تو است. در تحصیل علم کوشا باش، چرا که به هر مقداری که بر دانش و ادبت افزوده شود قدر و قیمتت افزایش مییابد (مشکوه الانوار ، ص 135).
رسول اکرم (صل الله علیه و اله و سلم): طلب دانش بر هر مسلمانی فرض است. به راستی خدا دانش جویان را دوست دارد (اصول کافی، جلد 1 ،ص 83).
کتاب و کتابخوانی از منظر اسلام
دین اسلام بر پایه خواندن بنا شد (اقرا...)
خداوند در قرآن به قلم که وسیله نوشتن نام دارد قسم میخورد (والقلم...)
و....
اهمیت مطالعه کتاب
بزرگتری خسران در این عصر دوری از مطالعه کتاب خوب است هر چقدر هم سواد باشد ولی علم عمل در کنارش نباشد فایده ای نخواهد داشت.
